- Streamingtijdperk of niet, liefhebbers tellen soms vele duizenden euro’s neer voor een ouderwetse, fysieke lp.
- Waar moet je als handelaar op letten, om in deze markt slim zaken te doen? Business Insider vraagt het aan twee professionele handelaren.
- Eén ding is zeker: zonder omvangrijke muziekkennis kom je niet ver. ‘Je moet er echt oog voor hebben.’
- Lees ook: Beleggers steken miljoenen in oude whiskyflessen, die ze nóóit zullen openen – ‘Whisky koop je niet om te drinken, maar om in te investeren’
De vinylplaat maakte de afgelopen tien jaar een opmerkelijke comeback, maar voor een dj als Chris Roorda is de lp nooit helemaal weggeweest. Scratchen met cd’s, dat gaat nu eenmaal niet zo gemakkelijk.
Om originele platen op zijn draaitafel te krijgen, speurde Roorda jarenlang allerhande platenwinkels af, steevast op zoek naar muziek “waar ik het bestaan nog niet van afwist”. Begon hij als verzamelaar van houseplaten, al snel moest Roorda constateren dat zijn collectie zich uitbreidde richting jazz en zelfs Braziliaanse funk.
Dat er echter ook serieuze handel zit in vinyl, leerde hij eind jaren ’90. Door de komst van online marktplaats eBay in 1995 werd het voor platenverzamelaars plots veel gemakkelijker om wereldwijd hun waar te verhandelen. Het was 1998 toen Roorda tijdens zijn draaiwerk in clubs merkte dat het nummer The Music Sounds Better With You van de Franse housegroep Stardust enorm aansloeg toen hij de promotionele single draaide, terwijl het nummer nog geen hit was.
Handel in lp’s: 600.000 stuks online verkocht
Via internet kocht hij tien stuks van de vinylsingle op, die hij met winst doorverkocht. “Tientjeswerk”, herinnert hij, maar Roorda had de smaak te pakken. De jaren erop verkocht de dj online ruim 600.000 vinylplaten en zag hij zelfs kansen om een eigen platenwinkel te openen in zijn thuisstad Leeuwarden.
Zijn speurtocht naar bijzonder verkoopwaar, bracht Roorda in die jaren naar talloze buitenlandse lp-beurzen. “Ik reed met mijn busje naar Engeland, Frankrijk of Duitsland en kocht net zoveel in totdat 'ie vol was. Die platen verkocht ik vervolgens weer in mijn winkel of via eBay.”
Roorda kreeg er in no-time aardigheid in. Dan nam hij een collectie platen van de Drentse bluesgroep Cuby + Blizzards - goed voorradig in Noord-Nederland - mee naar landen waar die platen zeldzaam zijn. De winst stak hij weer in de aanschaf van platen die in Nederland juist bijzonder waren. “In Engeland verkocht ik zo eens dertig platen voor een paar duizend pond. De kosten voor alle platen die ik tijdens deze reis had ingekocht, had ik er direct weer uit. Dat gaf wel een kick.”
Eén bijzondere lp gevonden? Dan zijn er vaak meer
Na jarenlang talloze platenrekken af te hebben gestruind, leerde Roorda één belangrijke les: zie je ergens een zeldzame plaat, dan staat dat vaak niet op zichzelf. De kans is groot dat een handelaar een collectie heeft opgekocht van een overleden liefhebber met een neus voor bijzondere lp's.
Soms heeft een inkoper niet door dat er waarde in die platen zit. Dan belanden zeldzame lp's gewoon in de 1 euro-bakken bij kringloop- of muziekwinkels, weet Roorda. "Laatst nog was ik bij een instrumentenwinkel in Dokkum, waar ze platen verkochten. Ik struinde vier platenbakken af, zonder iets te vinden. In de vijfde bak vond ik plots een zeldzame chicago house-plaat. Die was wel 200 euro waard, terwijl ik hem voor 1 euro kon kopen. Er bleken er veel meer tussen te zitten en ik ging uiteindelijk met een tas vol zeldzame platen naar huis."
Professionele handelaren zoals Roorda lopen niet alleen lp-beurzen en kringloopwinkels af, ze doen ook geregeld de ouderwetse platenzaak aan. Dick van Dijk weet er alles van. De directeur van zowel de zeven filialen van platenwinkel Plato als de bijna 70 jaar oude Amsterdamse zaak Concerto ziet ze continu. Vooral in Concerto, waar hij een groot aanbod tweedehands platen heeft.
"Ze vliegen van over de hele wereld in", zegt de ondernemer. "We hebben mensen verwelkomd uit Duitsland, Italië en zelfs Israël."
Vaak nemen ze een hele trits platen mee. Af en toe zit er ook weleens een ietwat sluwe handelaar tussen, weet Van Dijk. "Wij proberen onze lp's niet al te duur in de markt te zetten. Soms kopen handelaren hier een plaat op voor een paar tientjes, om die vervolgens in een winkeltje aan de andere kant van de gracht voor het dubbele in de verkoop te doen."
Prijs lp's sterk gestegen
De platenhandelaar kan er wel om lachen. Je houdt het niet tegen. De prijs van tweedehands lp's is de afgelopen jaren sowieso hard gestegen. Sinds grofweg 2012 is de vinylplaat onder muziekliefhebbers aan een opmars bezig. Verzamelaars streamen vaak ook gewoon muziek, maar willen daarnaast iets moois in handen hebben. De lp wint het dan van de cd, met zijn plastic doosjes. De Nederlandse muziekindustrie verdiende afgelopen jaar 37 miljoen euro met lp's, 30 procent meer dan in 2021.
Als de vraag toeneemt, stijgt de prijs. Daarnaast stijgt de prijs van tweedehands vinyl volgens Van Dijk mee met die van nieuwe lp's. De prijs van nieuwe vinylplaten is de afgelopen jaren hard opgelopen vanwege hogere productie- en materiaalkosten. Voor een een nieuwe plaat van The Weeknd of Taylor Swift betalen fans soms meer dan 40 euro.
Verder worden tweedehands platen duurder omdat de markt door de online verkoop internationaler is geworden, weet Van Dijk. "Er is altijd wel iemand op de wereld die duizenden euro's over heeft voor alle originele Depeche Mode-singletjes."
Zelf heeft Van Dijk nooit meer dan een paar honderd euro voor een plaat betaald. Roorda gaf zelfs nog nooit meer dan 100 euro uit voor een vinylplaat. Toch is het onder handelaren en verzamelaars absoluut geen uitzondering om vele duizenden euro's aan een lp uit te geven.
Op online marktplaats voor lp's Discogs worden sommige platen en singles voor tienduizenden euro’s verkocht. Voor zeldzame platen van The Beatles en Elvis Presley hebben investeerders zelfs tonnen neergeteld.
€3.000 voor één punksingletje
Van Dijk kocht op een beurs eens "voor een kwartje" een single van punkband de Misfits op, die uitermate zeldzaam bleek te zijn. "We verkochten deze single uiteindelijk voor wel 3.000 euro." Al is Van Dijk een wandelende popencyclopedie die precies weet hoeveel alles waard is, zijn beste verkoop berustte op compleet toeval. Klanten kunnen bij Concerto al sinds jaar en dag hun oude collecties laten opkopen. Op een dag klopte er een man aan bij Van Dijk, met een stapeltje oude platen.
"Ik kon hem er maar twee tientjes voor geven", zegt van Dijk. "Op twee of drie platen na kon ik alles weggooien. De platen waren niet bijzonder en veelal zwaar beschadigd." Er bleken echter een paar oude krautrockplaten uit de vroege jaren '70 tussen te zitten, een genre dat volgens Van Dijk nog weleens geld oplevert. Van de artiesten had kenner Van Dijk dan weer nog nooit gehoord, dus erg veel kon het niet opleveren, dacht hij.
Later bleek dat één van deze platen op verkoopsite Discogs voor duizenden euro's werd verhandeld. De Concerto-directeur verkocht het plaatje uiteindelijk voor 4.000 euro. Een mooie deal, vindt Van Dijk, maar toch voelde het niet helemaal lekker. "We hebben de verkoper uit onwetendheid veel te weinig geboden. We hebben hem nooit meer gezien. Als hij nog eens langskomt, betaal ik hem er graag nog voor."
Ook benadrukt Van Dijk: je tikt als handelaar écht niet iedere week voor een paar kwartjes een waardevolle lp op de kop. "Wij krijgen heel vaak collecties aangeboden die niets waard zijn. Vaak adviseren we verkopers dan om hun platen naar de kringloop te brengen, want wij zouden ze anders weg moeten gooien."
Roorda verkocht zelf weleens een plaat van Bruce Springsteen voor 4.500 euro. Zijn beste verkoop? Een plaat waarmee hij 10.000 euro verdiende. Welke lp dit was, dat zegt de handelaar liever niet, “maar het ging om een hoes voorzien van drie platen”.
“Ik nam contact op met een Duitse liefhebber, van wie ik wist dat hij deze plaat al lang zocht", zegt Roorda desgevraagd. "Ik was de enige die hem had. Of we een contract afsloten voor de verkoop? Nee, hij maakte het bedrag over en ik gaf de plaat mee aan een koerier.” Lacht: “Kein gelul, zeg maar. Het ging op vertrouwen. Wel liet ik de verzending verzekeren en stak ik de plaat in een verpakking van onbreekbaar hout.”
Zonder muziekkennis kom je niet ver
Dat je in deze business goed kunt verdienen, daar zijn zowel Roorda als Van Dijk van overtuigd, maar zonder een omvangrijke muziekkennis zul je niet ver komen. “Je moet er echt oog voor hebben”, zegt Roorda. Hoe zeldzamer een plaat van een gewilde artiest, hoe meer handelaren ervoor neertellen, doceert de handelaar. Zo is een originele persing van de plaat The Black Album van Prince uit 1987 voor 25.000 dollar verhandeld op Discogs, omdat de lp nog voor de release werd teruggetrokken.
Om te leren hoe zeldzaam oude opnames zijn, let Roorda ook altijd op de uitgeefrechten achter een plaat. “Als deze rechten vrijblijvend zijn, kunnen er talloze heruitgaven van zo’n opname zijn. Dat kan de prijs drukken. Ik zie heel veel mensen die Elvis Presley-platen verzamelen, terwijl de rechten in die tijd juist heel vrij waren - voor het geld hoef je zoiets dus niet te doen. De uitgeefrechten zijn pas sinds de komst van The Beatles strenger geworden.”
Toch kunnen óók plaatjes van Elvis aardig wat opleveren, benadrukt Roorda. “Dan heb je het over originele kopieën van zeldzame opnames.”
Originele persingen zijn in de regel gewilder dan heruitgaven. Als een plaat bovendien genummerd is, is het volgens Roorda “beter om nummer 1 dan nummer 1.000 te bezitten”. “Iedere plaat is in feite een kopie van een kopie”, zegt Roorda, die tegenwoordig zelf een platenperserij bestiert. “Het geluid van de eerste persing is het beste en bij iedere persing neemt de kwaliteit af. Op een gegeven moment wordt de groef in de plaat simpelweg minder diep.”
Plaat beschadigd? Dan helft minder waard
Ook let Roorda altijd op het artwork op de platenhoes. “Zit er een stukje artwork op van een bekende kunstenaar zoals Andy Warhol of Banksy, dan kan dat soms veel opleveren.” Wel moeten de hoes en de vinylplaat in een goede conditie verkeren. “Voor een bijzondere plaat waarvoor je als nieuw 1.000 euro zou neertellen, kun je vaak nog maar 100 euro krijgen als deze vol tikken en krassen zit.”
Voor platen die nooit uit het plastic zijn gehaald, tellen handelaren het meeste neer. "Mint", zo noemen ze dit soort platen in officieel handelsjargon. De ironie wil dat je er dan alleen niet naar kunt luisteren.
Veel amateurverkopers vergissen zich nog weleens in deze categorieën, weet Van Dijk. "Zo mailde een man me eens dat hij me vijftig lp's voor 3.000 euro wilde verkopen. Hij had op Discogs gezien dat de platen zoveel waard waren. Ik vroeg: zijn ze mint? Ja, zei hij. Toen hij foto's stuurde, bleek dat het om gedraaide platen ging met gebruikssporen. Dat scheelt meer dan de helft van de waarde."
In zijn speurtocht naar waardevolle platen, let Roorda ook altijd op bijzonderheden op de hoezen van platen. "Ik probeer de summiere informatie die er voorradig is altijd te plaatsen in de tijd. Stel dat je op de hoes een foto vindt van een iemand met een synthesizer, een fluitist en een bassist, dan moet je opletten. Dat is een vreemde combinatie van instrumenten. Als zoiets uit de vroege jaren '70 komt, kan het heel goed een obscure plaat zijn. Of denk aan rapplaten uit begin jaren '80, die zijn nu soms ook veel geld waard."
Ook de jaren '90 en '00 zijn een belangrijke tijdsperiode om als lp-investeerder alert op te zijn, stelt Van Dijk: "Vind je een plaat uit die decennia, dan is de kans groter dat deze een hogere waarde heeft. Dit was het tijdperk van de cd en er zijn toen heel weinig lp's uitgebracht. Platen uit deze periode zijn daardoor schaars."
En dan heb je nog de talloze legendarische platenlabels, waarvan originele uitgaven vaak veel geld opleveren. "Reggaeplaten van het Jamaicaanse Trojan Records, bijvoorbeeld", somt Van Dijk op. "Of oude jazzplaten van Blue Note Records."
Bij Concerto kochten ze eens 26.000 oude, extreem schaarse jazzplaten op van onder meer Blue Note Records, afkomstig van de op 64-jarige leeftijd overleden verzamelaar Niels Lettinga. Hij bleek echter het gros van de platenhoezen met een schaar bewerkt te hebben en er plaatjes van blote vrouwen op te hebben geplakt. "Had die mafketel dat niet gedaan, dan zouden deze platen een fortuin waard zijn geweest", lacht Van Dijk. "Als de lp's in goede staat waren geweest, hadden de nabestaanden er per stuk duizenden euro's voor kunnen krijgen. Wij konden ze alsnog voor 100 tot 200 euro per stuk verkopen, omdat de opnamen zo zeldzaam waren."
Lp's Madonna weinig waard, Sex Pistols-singles veel
In niet ieder genre zijn de kansen op een handelssucces even groot, zegt Roorda. “Nichegenres verkopen vaak beter dan entertainment, zoals Madonna of Justin Bieber”, zegt de handelaar. “Die platen zijn vaak in grote oplagen gedrukt, waardoor ze minder zeldzaam zijn.”
Soms stijgen de meest opvallende genres plotseling in waarde. “Verschillende zeldzame piratensingles blijken heel veel geld waard te zijn, leerde ik onlangs", zegt Roorda. "Er blijkt een groep van zo’n 2.000 mensen in Nederland te zijn die elkaar helemaal gek maken met dit soort singles.”
Hetzelfde patroon zag Roorda de afgelopen jaren gebeuren met oude punksingles uit de late jaren ’70. Zo werd er in 2019 ruim 13.000 pond neergeteld voor de single God Save the Queen van de Sex Pistols uit 1977. Ook oude singles van punkbands Misfits en The Fix werden voor meer dan 10.000 dollar verhandeld.
Opmerkelijke bedragen voor een nogal antikapitalistisch genre? “Absoluut”, lacht Roorda, maar hij benadrukt: je kunt dit goed verklaren door te kijken naar de demografie van kopers. “De mensen uit de oude punkscene zijn nu vaak achter in de vijftig of in de zestig. Ze zijn doorgaans hoogopgeleid en hebben een goede baan. Hierdoor hebben ze aardig wat geld te besteden.”
Fans uitgestorven? Dan daalt de waarde van lp's
Zo snel als platen in een genre echter in waarde stijgen, kunnen ze ook weer dalen. Roorda: “Als een generatie fans uitsterft, zoals straks bij The Beatles en The Stones zal gebeuren, zullen er weer veel nieuwe platen van die artiesten bijkomen op de markt. Dat kan de prijs drukken.”
Je zag dit effect de afgelopen jaren sterk bij lp's met klassieke muziek, weet Van Dijk. "Een paar bijzondere uitgaven daargelaten, zijn platen met klassieke uitvoeringen uit de jaren '50 en '60 niets meer waard. Niemand is er meer in geïnteresseerd. Er was eens een man die ons bij Concerto 10.000 klassieke platen wilde verkopen. Hij kwam al met zijn auto voorrijden, maar er bleek niets van waarde tussen te zitten. We moesten hem het pijnlijke advies geven zijn platen naar de kringloop te brengen."
Smaken veranderen en dat doet wat met de prijs van lp's, weet van Dijk. "Er is nu heel veel interesse in punk- en new wave-platen, maar er was een tijd dat je platen van een band als de Dire Straits aan de straatstenen niet kwijt kon. Zij zijn nu populair, maar hoe lang hun platen populair zullen blijven? Niemand die het weet."
Je hebt nogal wat kennis nodig om succesvol te kunnen handelen in vinylplaten. Of Roorda weleens een handelaar tegenkomt die géén muziekliefhebber is, maar er puur financieel in zit? “Eigenlijk niet”, zegt hij. “Het zijn vooral liefhebbers. Ik ken het wereldje goed. Er zitten een paar erfgenamen tussen met veel geld, maar ook zíj zijn muziekliefhebber.”
Lp-handel heeft ook moreel aspect
Er zit ook wel een “moreel aspect” aan deze hele business, vindt Roorda. “Je wil niet over de ruggen van artiesten veel geld verdienen.” Het gros van de handel blijft dan ook “tientjeswerk”, aldus Roorda. “Het draait uiteindelijk om de muziek."
Toch kun je platen ook weer niet te goedkoop in de markt zetten, weet Roorda. Handelaren zoals hij verkopen hun platen het vaakst online, via Discogs. Roorda somt op wat daar na je inkoop allemaal voor kosten bij komen kijken: post- en verpakkingskosten, een verkoopbelasting en een te betalen vergoeding aan betaalprovider PayPal en Discogs. "Om hier een beetje een boterham mee te verdienen, moet je een plaat vaak wel vier tot vijf keer over de kop laten gaan."
Onervaren? Investeer dan liever in iets anders
Het succes dat Roorda of Van Dijk met vinylplaten hebben, is dan ook niet aan iedereen besteed. Onafhankelijk financieel adviseurs met wie Business Insider spreekt, raden beleggers zonder gedegen marktkennis dan ook sterk af om een groot deel van hun vermogen te investeren in een alternatieve beleggingscategorie als vinylplaten.
“Ik adviseer mijn klanten niet om hier geld in te steken”, zegt financieel planner Roger van Stuyvenberg. “Als je geld over hebt, kan het hartstikke leuk zijn om hier als hobby in te beleggen. Doe het echter alleen met geld dat je kan missen. Steek de kern van je vermogen liever in serieuze zaken, zoals aandelen en obligaties.”
"Handel hier alleen in als je er veel verstand van hebt", zegt ook financieel adviseur Paul van der Kwast. “Als je een ton vermogen hebt en dit echt heel leuk vindt, zou ik je adviseren er niet meer dan 20 procent van je kapitaal in te steken.”
Vanwaar zo weinig? “Het is super speculatief”, zegt Van der Kwast. “Vergelijk het maar met de handel in schilderijen, waarbij sommige kunstenaars het ene moment heel populair kunnen zijn en dan weer niet.”
Van der Kwast trekt een parallel met staartklokken, ooit sterk in de mode. “Mijn ouders kochten in de jaren ’70 en ’80 antieke staartklokken voor 5.000 gulden tot 10.000 gulden. Ze zijn afgelopen tien jaar beiden overleden. De klokken bleken na hun dood nog maar 100 tot 200 euro waard te zijn.”